FERNANDO SORS ( 1778-1839 )

José Fernando Macario Sors ( 1 ) is geboren te Barcelona in 1778. Zijn vader, Juan Sors, is een koopman die zijn zoon een baan wil bezorgen in de administratie of het leger. Als Juan echter in 1790 sterft, blijft de weduwe met haar zoon achter zonder bestaansmiddelen.

Het Benediktijnerklooster van Montserrat ontfermt zich over Sor tot hij oud genoeg zal zijn om in de kost te voorzien. Fernando, die reeds op vijfjarige leeftijd van vader viool- en gitaarles kreeg, zal nu in de Escolania van Montserrat les krijgen in harmonie, contrapunt en compositie, naast natuurlijk de algemene vakken.

Als hij zestien jaar is verlaat Sor het klooster waar hij de gitaar niet mocht oefenen. In 1795 keert hij terug naar Barcelona en componeert er zijn eerste opera : Telemacco en la Isla de Calipso. Deze opera kende op één seizoen ( 1797/98 ) vijftien uitvoeringen in Barcelona, weldra gevolgd door een reeks uitvoeringen in Venetië.

In 1798 reist hij naar Madrid waar hij in de gunst komt van de hertogin van Alba die hem opneemt in haar paleis. Aan deze mooie periode komt plots een einde met de dood van de hertogin ( 1802 ).

In 1808 maakt Napoleon gebruik van de onlusten in Spanje om dit land binnen te trekken. Sor, als zoveel anderen, kiest partij voor de Fransen, neemt in 1808 dienst in het Franse leger en wordt zelfs kapitein. Als in 1813 het tij keert en de Fransen Spanje moeten verlaten, vlucht Sor mee naar Frankrijk, uit schrik voor represailles. Hij zal afwisselend te Parijs of Londen verblijven, tot hij zich definitief te Parijs vestigt in 1828.

Tijdens zijn Spaanse periode componeert Sor talrijke werken van uiteenlopende aard, die bijna alle verloren gingen.

Te Parijs componeert Fernando opera's, cantates, pianowerken, balletten enz. Een groot succes wordt zijn ballet Cendrillon dat in 1823 meer dan honderd uitvoeringen kent. Dit enorm succes helpt Sor uit zijn financiële moeilijkheden en stelt hem in staat naar Rusland te reizen. In hetzelfde jaar huwt hij de prima-ballerina van het Parijse opera-ballet, Virginie Hullin. Ze vergezelt hem naar Rusland, treedt op in het Groot Theater van Moskou en wordt balletlerares. Sor kent met zijn muziek in Rusland groot succes, doch zijn huwelijk loopt spaak en in 1826 keert hij, alleen, terug naar Parijs. Virginie zal in 1838 te Moskou huwen.

Sor heeft ook een dochter, Julia, die geen kind is van Virginie Hullin, daar ze geboren is in 1818. Wie de moeder is weten we niet.

In Rusland schrijft Sor een belangrijk ballet : Hercule et Omphale ( eerste uitvoering in 1826 ).

Terug van zijn Ruslandreis componeert Sor nog opera's en balletten. Een van die opera's ( La Belle Arsène ou la Baguette Magique ) kende zijn eerste uitvoering ( postuum ) te Brussel in 1845.

Deze tweede periode in het leven van Sor, 1814-1827, levert vooral theaterwerken en enkele gitaarstukken. In deze periode geeft hij ook gitaarles in Engeland, Duitsland en Rusland.

De derde periode, 1828-1839, besteedt Sor zijn tijd vooral aan gitaaronderricht en het componeren van gitaarwerken. Hij verblijft nu te Parijs en heeft er als vrienden Dionisio Aguado en Napoléon Coste ( 2 ). Ook bij de gitaarbouwers heeft hij goede vrienden ( Joseph Panormo in Londen en René François Lacote in Parijs ), die op zijn aanwijzingen verbeteringen brengen in de gitaarbouw.

Op het einde van zijn leven treft het ongeluk hem zwaar : zijn dochter Julia sterft ( 1838 ) en hijzelf lijdt aan longkanker. In 1839 bezwijkt Sor aan deze ernstige ziekte.

Sor is een van de voornaamste gitaarvirtuozen en -componisten. Fétis ( 3 ) noemt hem "de Beethoven van de gitaar", waarmee hij de sterke invloed bedoelt die Fernando Sor uitoefent op de gitaristen van zijn generatie.

Sor componeert een indrukwekkend aantal werken : 6 balletten, één melodrama, 7 opera's, gewijde muziek (missen, motetten...), één cantate, 3 strijkkwartetten, 2 symfonieën, één symfonie concertante voor gitaar en strijkers, één mars voor militaire kapel, een 25-tal liederen, een aantal pianowerken, 2 werken voor harp-lier en meer dan 300 gitaarwerken ( ondergebracht in opusnummers 1 t.e.m. 65, plus verschillende zonder opusnummer ), een literair werk ( Mes Impressions sur Montserrat ) en een Method for the Voice. Ongeveer de helft van zijn composities ging verloren.

Enkele voorname gitaarwerken : Introduction et Variations sur un thème de Mozart op. 9, Sonates op. 15b, 22, 25, Studies op. 6, 29, 31, 35, 44, 47, 60, Méthode pour la Guitare ( geen opusnummer ), Fantaisie Elégiaque op. 59, Souvenir de Russie, duo, op. 63.

De meeste werken van Sor vereisen een sterke techniek. Nu nog kunnen we zijn werken niet wegdenken uit de moderne methodes.

De invloed die Sor uitoefent is zeer groot :

a ) als gitarist, waarbij hij zich neerlegt bij het meesterschap van Aguado ; toch is Sor de enige gitarist die ooit als solist optrad op de Royal Philharmonic Concerts ( 1817 ) met de uitvoering van zijn Sinfonia for Guitar and Strings;
b ) als raadgever bij de instrumentenbouw, in samenwerking met de beste gitaarbouwers van die tijd : Lacote en Panormo;
c ) vooral als componist, waarbij hij de klassieke weg volgt.
Aan Sor wordt ook toegeschreven de invoering van de zessnarige gitaar in Engeland en later in Rusland.

( 1 )   Tijdens zijn verblijf in Frankrijk zal Sors, onder invloed van de Franse uitspraak, zijn naam wijzigen in Sor;  hij kiest als voornaam Fernando.

( 2 )   Napoléon Coste ( 1806-1883 ),  Frans gitaarvirtuoos en -componist. Hij gebruikt ook een gitaar van groot model die een kwint lager gestemd is dan een gewone gitaar. Hij voegt er een zevende snaar ( D ) aan toe. Coste publiceert 53 composities, waaronder walsen, serenades, menuetten en zijn bekende studies. Hij geeft ook een herziene en vermeerderde druk uit van de methode van Sor.

Coste concerteert tot in 1863 een ongeval zijn rechterhand onbruikbaar maakt.

Coste komt in een periode van algemene afname aan belangstelling voor de gitaar. Hij vindt zelfs geen uitgever voor zijn composities ( ondanks het feit dat hij de tweede prijs behaalde, na Mertz, in een compositiewedstrijd in 1856 te Brussel ingericht door de Rus Makaroff ! ) en hij is verplicht ze met eigen middelen uit te geven. Daardoor geraken ze slechts in een beperkte kring bekend. Nu nog zijn ze ernstig en meestal moeilijk studiemateriaal. Met Coste wordt een bloeiperiode van de gitaar afgesloten.

( 3 )  François Ioseph Fétis ( 1784-1871 ), Belgisch musicoloog en componist. Hij beïnvloedt sterk het muziekleven door zijn kritiek. Hij publiceert ook methodes voor verscheidene instrumenten. Als componist is hij vooral bekend door zijn opéras-comiques.