LUYS MILAN ( ca. 1500 - na 1561 )

Luys Milan is de auteur van «El Maestro», het eerste tabulatuurboek (1) voor vihuela, gepubliceerd in 1536 ( met de druk werd in 1535 begonnen ) bij Francisco Diaz Romano (2) te Valencia.

Evenals de eerste tabulatuurboeken voor luit, die Ottavio dei Petrucci in Italië laat verschijnen (1507), getuigen de tabula­turen voor vihuela van een zekere graad van volmaaktheid. De muziek van Luys Milan is inderdaad van een zeer hoog artistiek gehalte, technisch in orde en met volledig keurig uitgewerkte tabulaturen. In beide gevallen zijn er nochtans geen voorgaande drukwerken bekend. Toch moet er een hele groeiperiode aan vooraf gegaan zijn, om tot dergelijke geordende tabulaturen te komen, waaruit we mogen besluiten dat de improvisatievorm een grote rol heeft gespeeld, zodat het noteren van deze muziek vrijwel onbestaande moet geweest zijn.

De composities van Milan staan dus op een hoog peil, met als voornaamste werk de Fantasie met variaties. Met Luys Milan bereikt de muziek, die aanleunt bij de Nederlandse stijl, met Adriaen Willaert (3) en Nicolaas Gombert (4). een hoogtepunt. Milan, eigenlijk Don Luys Milan want hij is van adel, vertoeft veel in aristocratische kringen aan het hof van Karel V, wat niet belet dat hij zijn «El Maestro» opdraagt aan de Portugese koning, Juan III, die hem in dank hiervoor een jaargeld van 7000 cruzado's uitkeert.

Alhoewel geen beroepsmusicus, bereikt Milan door volhardende studie (hij beweert in de muziek geen enkel leermeester gehad te hebben) een zeer hoog peil. Wat bedoeld is om zijn «standing» te verhogen, leidt door zijn aangeboren muzikaliteit tot een uitgesproken meesterschap, wat niet kan gezegd worden van zijn dichtkunst.

In 1535 verschijnt te Valencia «Libro de Motes de Damas y Cavalleros, intitulado El Juego de Mandar» en in 1561, even­eens te Valencia, «Libro intitulado El Cortesano», dit laatste geïnpireerd op het befaamde «Il Cortigiano» (Venetië, 1528) van Baldassaro di Castiglione. Het boek schetst een beeld van het hofleven van die tijd ( jacht, feesten enz. ). De grote belangrijkheid van Milan ligt echter in zijn tweedelig werk «El Maestro», het oudst gekende vihuelaboek (5).

Uit het titelblad van «El Maestro» leren we dat het boek geschreven is voor beginnelingen. Eerst komt een «Declaracion de la Obra»  met een uiteenzetting van het instrument, de stem­ming, de tabuIatuur, de manier van uitvoeren enz. De stukken zijn gerangschikt volgens moeilijkheidsgraad en zijn voorzien van een korte raadgeving met o.m. het tempo. Het bevat zes Spaanse en zes Portugese villancico's (kerkelijke koorliederen), veertig fantasies, zes Italiaanse sonnetten ( lyrische gedichten ), zes pavanes, vier tento's en vier romances.

Luvs Milan is de enige vihuelist die in zijn werk geen intavola­ties, d.i. transcripties van vokale werken heeft opgenomen.

(1)   In tegenstelling met de andere vihuelisten en de Italiaanse luitcom­ponisten, die de eerste snaar voorstellen door de onderste lijn, is de bovenste lijn van de tabulatuur bij Milan ook de eerste snaar van de vihuela.

(2)   Francisco Diaz was hoogst waarschijnlijk een Italiaan, vandaar de toe­voeging "Romano".

(3)   Adriaen Willaert (ca. 148O-l562), Zuidnederlands componist, stichter van de Venetiaanse orgelschool; schreef vijf missen, talrijke motetten, madrigalen, liederen, fantasies en ricercares.

(4)   Nicolaas Gombert (ca. 1500-1557), Zuidnederlands componist, verbonden aan het hof van Karel V als leider van het knapenkoor. Componeerde missen, motetten enz.

(5)   Een volledige editie van "El Maestro", zowel tabulaturen als transcripties, verscheen bij "Publikationen älterer Musik" door Leo Schrade, Leipzig 1927.

In de uitgaven van Suvini Zerboni te Milaan verscheen in 1974 eveneens een volledige editie van "El Maestro", met gedeeltelijk de tabulaturen, door Ruggero Chiesa.